Czersk w sercu Borów Tucholskich
- Damian Brzeski
- 12 lip
- 6 minut(y) czytania
Znasz Czersk z ruin zamku nad Wisłą? To… nie ten Czersk. Ten właściwy, ukryty w sercu Borów Tucholskich, wciąż pozostaje nieodkrytą perłą Pomorza.
Miasto z burzliwą historią, otoczone dziką przyrodą i zanurzone w żywej tradycji, zaskakuje na każdym kroku. Dlaczego warto zapomnieć o znanym imienniku i ruszyć właśnie tutaj? Odpowiedź czeka w artykule.
Dwa Czerski, jedna prawdziwa perła Borów Tucholskich
Wpisz w Google „atrakcje w Czersku”, a prawie na pewno wyskoczą Ci ruiny potężnego zamku nad Wisłą. Problem? To nie ten Czersk. Cyfrowa pomyłka często kieruje turystów do mazowieckiej warowni, mieszając ją z miasteczkiem na Pomorzu.
Ten przewodnik jest o tym drugim, pomorskim Czersku. Zapomnij o ceglanych murach. Opowiemy o mieście, którego tożsamość wyrzeźbiły szumiące lasy, czyste jeziora i dwie wielkie rzeki – Brda i Wda.
To brama do jednego z najpiękniejszych zakątków Polski. Czas odkryć Czersk, który zbyt długo pozostawał w cieniu swojego słynniejszego imiennika. Zaczynamy podróż do serca Borów Tucholskich!
Śladami przeszłości – burzliwa historia pomorskiego Czerska
Historia Czerska to gotowy scenariusz na film: opowieść o przynależności, walce o swoje i odrodzeniu, która odbija losy całego Pomorza.
Pradzieje Czerska - Od średniowiecza do zaborów
Wszystko zaczęło się w X wieku, gdy te ziemie dołączyły do państwa Mieszka I. W XIII wieku istniała tu już prężna parafia, co świadczy o rosnącym znaczeniu osady.
Spokój skończył się w 1309 roku wraz z najazdem Krzyżaków. Dokumenty z tamtych czasów opisują Czersk jako wieś z młynem, karczmą i handlem smołą drzewną – w końcu to serce puszczy.
Paradoksalnie, status miasta – prawdopodobnie nadany już w 1382 roku – Czersk stracił po I rozbiorze Polski w 1772 roku. Prusacy zdegradowali go do rangi wsi. To symbol losów całego regionu.
Pod pruskim panowaniem i walka o polskość
Blisko 150 lat zaboru to czas germanizacji. Czersk stał się jednak ostoją polskości, gdzie mieszkańcy z uporem bronili języka, kultury i wiary.
W XIX wieku znaczenie osady znów wzrosło, gdy przeprowadzono tędy trakt pocztowy z Berlina do Królewca.
Powrót do Polski i czasy najnowsze
Wolność wróciła 29 stycznia 1920 roku wraz z Błękitną Armią generała Hallera. Ukoronowaniem dążeń mieszkańców było odzyskanie praw miejskich 1 lipca 1926 roku.
Rangę miasta podkreślały wizyty prezydentów – Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego.
Spokój znów przerwała wojna. Okupacja, zmiana nazwy na „Heiderode” i represje to mroczny rozdział, który zakończył się wraz z powrotem miasta do Polski.
Serce miasta – co warto zobaczyć w samym Czersku?
Choć największe skarby kryją się w lasach i nad wodą, samo miasto ma swój urok. Spacer po centrum to podróż przez historię, architekturę i zielone zakątki.
Architektoniczna perła: Kościół pw. św. Marii Magdaleny
Jego 40-metrowa wieża to pierwszy punkt, który zauważysz, zbliżając się do miasta. Ten neogotycki gigant, zbudowany w latach 1910-1913, robi ogromne wrażenie. Ale prawdziwe skarby kryją się w środku.
Neogotycka budowla kryje w sobie znacznie starsze dzieła. Zobaczysz tu bezcenny, renesansowy ołtarz z 1611 roku autorstwa słynnego Hermana Hana.
To pamiątka po poprzednim, drewnianym kościele. Jeszcze starsze są dwie surowe, kamienne kropielnice z XIII i XV wieku – najstarsze zabytki w mieście, pamiętające czasy sprzed panowania Krzyżaków.
Centrum życia: Plac Ostrowskiego i układ miejski
To bijące serce Czerska – nowoczesna, wielokrotnie nagradzana przestrzeń z charakterystyczną fontanną z rzeźbami pstrągów. Wokół tętni życie: sklepiki, kawiarnie i najważniejsze instytucje. To tu odbywają się festyny i koncerty.
Zielone płuca miasta: Parki na styku kultur
Czersk leży na pograniczu trzech regionów: Borów Tucholskich, Kociewia i Kaszub. Nazwy miejskich parków doskonale to odzwierciedlają.
Park Borowiacki: Miejsce pełne energii. Znajdziesz tu skatepark, place zabaw i boiska. Ciekawostką jest akcja „Jedno Dziecko, Jedno Drzewo”, w ramach której rodzice sadzą drzewka dla swoich nowo narodzonych pociech.
Park Kociewski: Oaza ciszy. Idealna na spacer wśród stuletnich drzew i szumu Czerskiej Strugi.
Park Kaszubski: Urokliwy skwer w centrum, gdzie można odpocząć w cieniu starej, lipowej alei.
W objęciach natury – gmina Czersk jako brama do Borów Tucholskich
Prawdziwa magia zaczyna się za rogatkami miasta. Gmina Czersk to idealna baza wypadowa do odkrywania jednego z największych kompleksów leśnych w Polsce.
Rezerwaty przyrody – skarby gminy Czersk
Na terenie gminy i w jej okolicy znajdziesz kilka unikalnych rezerwatów.
Rezerwat „Kręgi Kamienne” w Odrach: Absolutny hit. To „Pomorskie Stonehenge” – jedno z największych w Europie cmentarzysk Gotów z I i II wieku. Tajemnicze kamienne kręgi i kurhany tworzą mistyczną atmosferę. To także raj dla botaników – na głazach rośnie ponad 100 gatunków rzadkich porostów.
Rezerwat „Cisy nad Czerską Strugą”: Chroni jedno z najcenniejszych stanowisk cisa pospolitego na Pomorzu.
Rezerwat „Mętne”: To królestwo torfowisk i rzadkich ekosystemów bagiennych.
Cuda hydrotechniki i urokliwe jeziora
Wyobraź sobie skrzyżowanie autostradowe... ale dla rzek. Taki właśnie jest Akwedukt w Fojutowie. Ta genialna budowla z XIX wieku to unikalne w skali Polski dwupoziomowe skrzyżowanie dróg wodnych.
Górą, w ceglanym kanale, płynie Wielki Kanał Brdy, a 9 metrów niżej, w swoim naturalnym korycie, Czerska Struga. Spacer po koronie akweduktu to absolutny mus!
Gmina usiana jest też jeziorami. Najpopularniejsze, Jezioro Ostrowite, to raj dla plażowiczów i wędkarzy. Nieco dalej na północ leży potężne Jezioro Wdzydze, nazywane „Kaszubskim Morzem” – mekka dla żeglarzy i kajakarzy.
Atrakcje w pigułce
Nazwa Atrakcji | Kategoria | Lokalizacja | Kluczowe Cechy |
Akwedukt w Fojutowie | Zabytek Techniki | Fojutowo | Unikalne skrzyżowanie rzek z XIX w. |
Rezerwat "Kręgi Kamienne" | Historia/Przyroda | Odry | Cmentarzysko Gotów, rzadkie porosty. |
Kościół pw. św. Marii Magdaleny | Zabytek Sakralny | Czersk | Neogotyk z renesansowym ołtarzem. |
Jezioro Ostrowite | Przyroda/Rekreacja | Ostrowite | Plaża, wędkarstwo, sporty wodne. |
Park Narodowy Bory Tucholskie | Przyroda | Okolice Chojnic | Ogromne lasy i dzika przyroda. |
Dla aktywnych – rowerem i kajakiem przez Bory
Nuda? Nie w Czersku! To wymarzona miejscówka dla fanów aktywnego wypoczynku.
Na dwóch kółkach: Kaszubska Marszruta
Jesteś fanem dwóch kółek? Kaszubska Marszruta czeka. To sieć ponad 160 km świetnie przygotowanych tras rowerowych.
Przez gminę Czersk przebiegają dwa główne szlaki:
Szlak Czerwony (ok. 55 km): Idealny dla rodzin. Prowadzi przez serce Borów, wzdłuż jezior i urokliwych wsi.
Szlak Żółty (ok. 70 km): Dłuższy i bardziej wymagający, dla ambitnych. Prowadzi przez bardziej dzikie i odludne partie lasów.
Z nurtem rzeki: królestwo kajakarzy
Region oferuje trasy dla każdego, od nowicjusza po eksperta.
Brda: Kajakarski klasyk. Uważana za jedną z najpiękniejszych rzek nizinnych w Polsce. Szlak jest łatwy, z dobrą infrastrukturą – idealny na kilkudniowy spływ.
Wda: Druga wielka rzeka regionu, równie malownicza i popularna.
Czerska Struga: To propozycja dla koneserów przygody. Wąska, dzika i pełna przeszkód w postaci powalonych drzew i bobrowych tam. Wymaga wysiłku, ale w zamian oferuje niezapomniane wrażenia i totalny reset.
Szlaki piesze: śladami historii
Chcesz połączyć spacer z lekcją historii? Wybierz Szlak Partyzantów AK. Prowadzi przez tereny walk z czasów II wojny światowej, upamiętnione tablicami i pomnikami.
Dusza regionu – kultura, folklor i smaki Borów Tucholskich
Aby naprawdę poczuć Bory Tucholskie, trzeba posłuchać ich legend, dać się porwać muzyce i posmakować lokalnych specjałów.
Żywy folklor: od legend po festiwale
Bory Tucholskie szepczą legendami o diabłach (zwanych tu purtek), olbrzymach (stolemach) i duchach pędzących w ognistych powozach.
Ta bogata tradycja żyje do dziś, a jej najlepszym przykładem jest Międzynarodowy Festiwal Folkloru „Kaszubskie Spotkania z Folklorem Świata”.
Co roku w lipcu Czersk zamienia się w barwną, roztańczoną scenę, goszcząc zespoły z całego globu. To dowód na to, że miasto jest dumne z korzeni, ale otwarte na świat.
Kuchnia borowiacka: smaki lasu i pola
Zapomnij o dietach. Kuchnia borowiacka jest prosta, sycąca i oparta na darach natury. To, co kiedyś było „kuchnią biedy”, dziś jest jej największym atutem – lokalność, sezonowość i ekologia.
Musisz spróbować:
Kartofel zupa: Gęsta zupa ziemniaczana z aromatem suszonych grzybów i wędzonego boczku.
Flyndze (lub flendze): Chrupiące placki ziemniaczane, na słodko lub na słono.
Szandar: Rodzaj babki ziemniaczanej zapiekanej z boczkiem.
Grzyby: W każdej postaci – w zupach, marynowane, jako farsz do drożdżowych bułeczek (grzybowiczek).
Przewodnik praktyczny – jak zaplanować wizytę w Czersku?
Kilka praktycznych wskazówek, które ułatwią Ci organizację wyjazdu.
Dojazd
Kolej: Przez miasto przebiega linia kolejowa. Z Trójmiasta dojedziesz bezpośrednim pociągiem w ok. 1,5 godziny.
Samochód: Czersk leży na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 237 i 240, ok. 50 km od zjazdu z autostrady A1.
Noclegi: od agroturystyki po hotele
Szukasz ciszy i domowej atmosfery? Wybierz agroturystykę. Liczne gospodarstwa, często nad jeziorami, oferują pokoje, domki i pyszną, domową kuchnię. W centrum Czerska znajdziesz Hotel Kavka, a w okolicy kameralne pensjonaty i domki letniskowe.
Gdzie zjeść?
W mieście działają restauracje serwujące dania polskie i międzynarodowe (Hotel Kavka) oraz specjalizujące się w rybach (Złoty Karaś). Po autentyczne smaki kuchni borowiackiej najlepiej wybrać się do gospodarstw agroturystycznych.
Informacja turystyczna
Wszystkie mapy, broszury i aktualne informacje zdobędziesz w Centrum Informacji Turystycznej przy ul. Kościuszki 27a (tel. 52 395 48 12).
Czersk – odkryj nieznane serce Pomorza
Podróż do pomorskiego Czerska to odkrywanie miejsca, którego siła tkwi w harmonii historii, dzikiej przyrody i autentycznej kultury.
To propozycja dla tych, którzy szukają prawdziwego odpoczynku i aktywnej przygody z dala od utartych szlaków.
Czas wyruszyć w drogę. Odkryj Czersk, o którym być może nie słyszałeś. Nie pożałujesz.
Komentarze