Kościół św. Brygidy w Gdańsku – bursztynowy ołtarz i 15 modlitw
- Damian Brzeski
- 2 dni temu
- 10 minut(y) czytania
Czy jedno miejsce może łączyć gotyckie piękno, bursztynowe arcydzieło i historię walki o wolność? Bazylika św. Brygidy w Gdańsku – nazywana Kościołem Solidarności – to nie tylko perła architektury i duchowości, ale i żywe muzeum polskiej tożsamości.
Ołtarz z bursztynu, relikwie świętej, kaplica pamięci narodowej i ślady oporu wobec komunizmu tworzą przestrzeń, której nie da się zapomnieć. Odkryj, co kryje się za murami tej wyjątkowej świątyni i dlaczego jej historia wciąż porusza serca.
Bazylika św. Brygidy (tzw. Kościół Solidarności)
Bazylika św. Brygidy w Gdańsku to miejsce, gdzie historia miesza się z duchowością, a gotycki mur skrywa niejedną tajemnicę. Ten kościół rzymskokatolicki, znany też jako Kościół Solidarności, to prawdziwa legenda Gdańska.
Zaczęło się niewinnie – od kaplicy Marii Magdaleny w okolicach 1350 roku. Ale wszystko nabrało rozmachu, gdy przez Gdańsk przejeżdżał kondukt z relikwiami św. Brygidy.
Wtedy zaczęło bić serce kultu św. Brygidy Szwedzkiej. W 1394 powstał tu klasztor sóstr brygidek, a już trzy lata później biskup Stefan z Chełmży konsekrował pierwszą nawę główną.
W miarę upływu lat świątynia rozrastała się, zmieniając się w majestatyczny kościół parafialny z typowym dla ceglanego gotyku trójnawowym układem (przebudowa z 1514 roku).
W XVII w. przy prezbiterium dobudowano barokową wieżę z hełmem – jej ostatnią kondygnację datuje się na 1673 r.
Niestety, czas nie oszczędził tej świętości. W wyniku pożarów w 1945 i 1957 r. spłonęły dach i sklepienia.
To były prawdziwe ruiny kościoła. Ale jak Feniks z popiołów, tak i on został odbudowany w latach 1972–1975, z zachowaniem oryginalnych elementów, w tym barokowej wieży.
Ciekawostka: Choć mówi się potocznie „kościół św. Brygidy”, to od 1991 roku świątynia ma oficjalny tytuł bazyliki mniejszej, nadany przez św. Jana Pawła II. Oznacza to, że jest nie tylko kościołem, ale też miejscem o szczególnym znaczeniu dla Kościoła rzymskokatolickiego, wyróżnionym za historię, kult i architekturę.
A co sprawia, że o tej świątyni mówi się nie tylko w kontekście architektury?
Bo historia kościoła to nie tylko mury i ołtarze. To także ludzie i walka o wolność.
Kościół Solidarności i duchowy bastion oporu
W latach 80. XX w. św. Brygidy stała się symbolem oporu. Po strajkach w sierpniu 1980, to właśnie ten kościół w Gdańsku otworzył swoje drzwi dla robotników i działaczy.
Gdy 13 grudnia 1981 ogłoszono stan wojenny, św. Brygida z proboszczem ks. Henrykiem Jankowskim na czele stała się schronieniem i azylem.
W jej murach szukali wsparcia Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki i inni przedstawiciele zdelegalizowanej "Solidarności".
Dziś przed świątynią można zobaczyć pomnik ks. Jankowskiego, a sam Zakon brygidek, mimo że po reformie kościelnej z 1817 roku został rozwiązany, na zawsze wpisał się w gdański krajobraz duchowy.
W 1988 roku świątynia zyskała nowy wymiar – ogłoszono ją Sanktuarium Matki Bożej Królowej Świata Pracy, a 23 września 1991 papież św. Jan Paweł II nadał jej tytuł bazyliki mniejszej.
A wisienka na torcie? To bez wątpienia monumentalny bursztynowy ołtarz, unikat nie tylko na skalę Polski, ale i Europy. To on przyciąga wzrok, to on łączy sacrum z naturalnym pięknem Bałtyku.
Więc jeśli kiedyś znajdziesz się w Gdańsku – zatrzymaj się na chwilę przy św. Brygidzie. Niech historia przemówi do Ciebie nie tylko przez cegły i wieże, ale przez opowieść, którą nosi w sobie każdy kąt tego miejsca.
Architektura - Gotycki sznyt z bursztynowym sercem i zachodnią duszą
Bazylika św. Brygidy to nie tylko świadek historii, ale też arcydzieło średniowiecznej architektury, które przetrwało wojny, pożary i upływ wieków. Jak wygląda z bliska? Zajrzyjmy do środka i na zewnątrz, by odkryć jej wyjątkową konstrukcję.
Bryła zewnętrzna
Bazylika św. Brygidy to klasyka gotyku ceglanego, ale z kilkoma twistami, które sprawiają, że wyróżnia się nawet w bogatej panoramie gdańskich zabytków.
Wyobraź sobie trójnawową halę, gdzie każde z sześciu przęseł ma swoje miejsce w precyzyjnej symfonii łuków i przypór. A do tego dołączone z boku kaplice – niby płytkie, ale nadające bryle subtelnej rytmiki.
Największe zaskoczenie? Prezbiterium. Nie dość, że prostokątne i trójprzęsłowe, to jeszcze usytuowane po zachodniej stronie! Czemu? Bo tak zaleciła sama św. Brygida Szwedzka, a jej wskazania traktowano bardzo serio.
W kącie północno-wschodnim czuwa nad wszystkim barokowa wieża z hełmem w formie latarni.
Smukła, elegancka, nieco kapryśna w swojej barokowej stylizacji, ale dodająca całej bryle wyrazu. Dachy? Klasyka: dwuspadowe nad nawami i prezbiterium, jak przystało na gotycki monument.
Wnętrze i wyposażenie - Od barokowego blasku po narodową pamięć
Wnętrze św. Brygidy zaskakuje bogactwem detali. Choć wiele dawnych dzieł uległo zniszczeniu, przetrwało barokowe wyposażenie, które nadaje przestrzeni złocistego charakteru.
Ściany kryją także liczne relikty narodowe, które zamieniają tę świątynię w coś znacznie więcej niż miejsce kultu.
Najcenniejszym zabytkiem malarstwa jest obraz Hermana Hana „Alegoria Triumfującego Kościoła” – pierwotnie znajdujący się w kościele Mariackim, a dziś zdobiący ołtarz główny.
Do tego dochodzą rzeźbiona XVIII-wieczna grupa Ukrzyżowania, nieliczne epitafia i nagrobki, oraz bogato zdobiona ambona i boczne ołtarze – m.in. św. Anny, św. Józefa czy Matki Bożej Fatimskiej, przy których można dostrzec efektowne witraże i płaskorzeźby.
Ale prawdziwe serce wnętrza bije gdzie indziej – w przestrzeni pamięci narodowej. Bazylika działa jak duchowa kapsuła czasu, „kaplica historii”, w której każda ściana ma coś do opowiedzenia.
Na murach znajdują się płaskorzeźby, jak ta przedstawiająca Matkę Bożą ubraną w suknię z herbami polskich miast, czy symboliczny grób bł. ks. Jerzego Popiełuszki.
Pod filarami stoją drewniane krzyże z gdańskich stoczni z czasów strajków w 1980 i 1988 roku. Przy wejściu – potężne metalowe drzwi z wyrytymi postaciami 152 bohaterów „Solidarności”.
A dalej? Tablice, epitafia, urny z ziemią z Katynia i Wołynia, pamięć o żołnierzach AK, harcerzach, powstańcach i wszystkich tych, którzy oddali życie za wolność.
W ogrodzeniu ołtarza Matki Bożej Fatimskiej umieszczono Orła Białego z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów – detal, który mówi więcej niż tysiąc słów.
To miejsce, gdzie kult religijny św. Brygidy spotyka się z hołdem dla narodowej tożsamości. I właśnie dlatego trudno przejść obok tej świątyni obojętnie.
Odbudowa
Choć wiele uległo zniszczeniu w czasie wojny, odbudowany kościół zachował swój dawny kształt, w tym oryginalne otwory okienne i barokową wieżę. To nie tylko bryła z cegieł, ale opowieść z kamienia i światła. Taka, którą się nie ogląda, tylko przeżywa.
Bursztynowy Ołtarz - Klejnoty Bałtyku w sercu gotyckiej świątyni
Wśród wszystkich elementów, które wyróżniają bazylikę św. Brygidy, jeden przykuwa szczególną uwagę: bursztynowy ołtarz.
To prawdziwa perła sakralnej sztuki współczesnej i jeden z największych tego typu obiektów na świecie. Znajduje się w prezbiterium i mierzy ponad 11 metrów wysokości oraz 12 metrów szerokości.
Jego koncepcja zrodziła się z pasji i ducha czasu. Pomysłodawcą projektu był charyzmatyczny ks. Henryk Jankowski, dzieło zrealizowali prof. Stanisław Radwański (rzeżbiarz, rektor gdańskiej ASP) i mistrz bursztynu Mariusz Drapikowski.
To oni stworzyli niezwykłą kompozycję z bursztynu i brązu, która zachwyca detalem i rozmachem.
Centralnym punktem ołtarza jest obraz Matki Bożej – Opiekunki Ludzi Pracy – autorstwa ks. Franciszka Znanieckiego.
Obraz powstał jako odpowiedź na dramatyczne wydarzenia grudnia 1970 roku i niesie głębokie przesłanie nadziei i opieki.
Maryja z Dzieciątkiem zostały uwieńczone bursztynowymi koronami, poświęconymi przez św. Jana Pawła II w 2001 roku.
U podstawy ołtarza stoją odlanych w brązie dwaj giganci polskiego Kościoła: Papież Jan Paweł II i Prymas Stefan Wyszyński. To nie tylko figury, ale symbole duchowego przywództwa i niezłomności.
Po bokach obrazu umieszczono patronki Europy: św. Brygidę Szwedzką oraz św. Elżbietę Hesselblad, podkreślając uniwersalne przesłanie tej przestrzeni modlitwy. A nad całością unosi się biały orzeł z bursztynu – symbol Polski i hołd dla jej niezłomności.
Nie bez znaczenia jest fakt, że ołtarz doskonale komponuje się z gotycką architekturą bazyliki. Odpowiednio zaprojektowane światło podkreśla głębię i kolor bursztynów, tworząc atmosferę zarazem sakralną, jak i refleksyjną.
Bursztynowy ołtarz to nie tylko dzieło sztuki. To duchowe centrum św. Brygidy i jedno z najważniejszych współczesnych przesłań o sile wiary, pracy i polskiej tożsamości.
Kim była Św. Brygida? – patronka świątyni
Gdy myślisz o gotyckiej bazylice w sercu Gdańska, warto poznać osobę, od której wszystko się zaczęło. Święta Brygida Szwedzka (Birgitta Birgersdotter, ok. 1303–1373) była nie tylko mistyczką i pisarką, ale także żoną, matką ośmiorga dzieci i kobietą głębokiej wiary, która zmieniła bieg historii duchowej Europy.
Pochodziła z arystokratycznego rodu, prawdopodobnie spokrewnionego z szwedzką rodziną królewską.
Po śmierci męża wstąpiła do zakonu kanoniczek z Vadsteny, a niedługo później założyła własne zgromadzenie – Zakon brygidek, czyli Zakon Najświętszego Zbawiciela.
Miała dar wizji i objawień, które zebrała w dziele "Revelationes" ("Dzieje Królowej Nieba"), czytanym i komentowanym przez wieki.
W 1371 roku udała się do Rzymu, gdzie zmarła dwa lata później. Kanonizowana została w 1391 roku i od tamtej pory jej kult szerzył się po całej Europie.
Dziś jest uznawana nie tylko za świętą Kościoła rzymskokatolickiego, ale także za patronkę Europy, pątników i dobrej śmierci.
W ikonografii św. Brygida przedstawiana jest z koroną i heraldycznym lwem – nawiązaniem do jej rodowego herbu. Jej relikwie św. Brygidy (fragmenty ciała) przez pewien czas gościły w Gdańsku, co dało impuls do powstania lokalnego klasztoru sóstr brygidek i samego kościoła.
Do dziś w podziemiach bazyliki znajduje się kaplica św. Brygidy, gdzie przechowywane są jej relikwie. To nie tylko hołd dla niezwykłej kobiety, ale też żywa cząstka duchowości, która przetrwała wieki.
Piętnaście modlitw św. Brygidy - Tajemnica szczęścia i duchowa obietnica mistyczki
Z św. Brygidą Szwedzką wiąże się nie tylko duchowe dziedzictwo, ale także niezwykła praktyka modlitewna, znana jako "Tajemnica szczęścia". To zestaw 15 modlitw, które św. Brygida miała otrzymać w objawieniu w rzymskiej bazylice św. Pawła za Murami.
Ich treść koncentruje się wokół medytacji nad Męką Pańską i duchowym zjednoczeniu z cierpieniem Jezusa.
Modlitwy te odmawia się codziennie przez rok. Każda z nich zawiera fragment rozważania, do którego dołącza się modlitwę "Ojcze nasz", "Zdrowaś Maryjo" oraz krótkie wezwanie: "Jezu, miłości moja".
Przykład? Pierwsza modlitwa zaczyna się słowami: "O Jezu... daj mi przed nadejściem śmierci przeżyć prawdziwą skruchę serca... i otrzymać odpuszczenie wszystkich grzechów. Amen."
Zgodnie z tradycją, regularne odmawianie tych modlitw ma przynosić duchowe łaski. W objawieniu św. Brygidy pojawiają się też konkretne obietnice: m.in. uwolnienie 15 dusz z czyśćca, nawrocenie bliskich, łaskę dobrej i bezbolesnej śmierci oraz wybaczenie wszystkich win.
Nie jest to tylko pobożna legenda. Dla wielu to codzienny rytuał, narzędzie duchowego wzrostu i przestrzeń żywej relacji z Bogiem. W parafii św. Brygidy w Gdańsku ta praktyka ma swoje miejsce.
Organizowane są nabożeństwa, działają grupy modlitewne, a tekst modlitw jest dostępny dla każdego wiernego, kto chce zanurzyć się w tej formie modlitwy.
Tajemnica szczęścia to nie formułka, lecz droga. I jak to z drogami bywa – trzeba nią iść wytrwale, ale nagroda jest nieziemska.
15 Modlitw Tradycyjnie Przypisywanych Świętej Brygidzie
Modlitwa I: "O Jezu Chryste! Słodka Wieczna Słodyczy wszystkich, którzy Cię miłują, Radości przewyższająca wszelką radość i wszelkie pragnienie, Zbawienie i Nadziejo wszystkich grzeszników..."
Modlitwa II: "O Jezu! Słodyczy Anielska, Radości Świętych, Pamięci niebiańska, która daje słodycz życia..."
Modlitwa III: "O Jezu! Niebieski Lekarzu, który nas od grzechu i śmierci uwalniasz..."
Modlitwa IV: "O Jezu! Zwierciadło jasności wiecznej, pamięci wszystkich, którzy Cię miłują..."
Modlitwa V: "O Jezu! Kwiecie piękny i drogi Królu, wspomnij boleść, jakąś cierpiał, kiedy z Ciebie żydzi zdzierali szaty..."
Modlitwa VI: "O Jezu! Cudowna i słodka światłości, wspomnij boleść, jakąś cierpiał, kiedy Cię jako baranka niewinnego przed Annasza i Kajfasza stawiono..."
Modlitwa VII: "O Jezu! Słodyczy prawdziwa, wspominaj boleść Twoją i smutek, któreś cierpiał, kiedy się Twoja dusza z Twoim ciałem rozłączyła..."
Modlitwa VIII: "O Jezu! Gorąca i słodka Miłości, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Cię opuścili Twoi Apostołowie..."
Modlitwa IX: "O Jezu! Królu i Sędzio, wspomnij boleść i cierpienia, któreś znosił, kiedyś został nagim przybity do krzyża..."
Modlitwa X: "O Jezu! Źródło miłosierdzia, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Twoje członki rozciągali i kiedy Cię przybijali do krzyża..."
Modlitwa XI: "O Jezu! Głębokości miłości, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy wszystkie Twoje rany się otworzyły i krew z nich obficie wypływała..."
Modlitwa XII: "O Jezu! Cierpliwości niezwykła, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Cię podnoszono na krzyżu i gdy Twoje ciało wisiało..."
Modlitwa XIII: "O Jezu! Prawdziwe zwierciadło, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Cię z krzyża zdejmowano i gdy Twoje martwe ciało spoczywało na rękach Twojej Matki..."
Modlitwa XIV: "O Jezu! Jedyna nadziejo dusz opuszczonych, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Twoje święte ciało złożono do grobu..."
Modlitwa XV: "O Jezu! Winorośli prawdziwa i żywa, wspomnij boleść Twoją i cierpienia, któreś znosił, kiedy Twoja krew spływała po Twoim ciele..."
Ciekawostki i wydarzenia
Podziemia i krypta św. Brygidy: W 2018 r. odsłonięto w głębi świątyni podłogową krypty bazyliki. W krypcie (tzw. Kaplica św. Brygidy) przechowywane są relikwie świętej (w relikwiarzu autorstwa Wawrzyńca Sampa) oraz pochowane szczątki zakonnych dobrodziejów. W sumie pod posadzką bazyliki spoczywa ok. 1000 osób(wielowarstwowo złożonych kości i czaszek – tak jak w innych starych kościołach gdańskich) . Dzięki odkryciu i zabezpieczeniu tej krypty świątynia zyskała dodatkowy walor archeologiczny i historyczny.
Koncerty i kultura: Bazylikę św. Brygidy często wykorzystuje się do celów kulturalnych – organizowane są tu koncerty organowe i chóralne. Należy do cyklu „Muzyka w zabytkach starego Gdańska” – koncerty kameralne i chóralne odbywają się w zabytkowych kościołach miasta . Przykładowo w 2022 r. odbyły się tu koncerty muzyki klasycznej (skrzypcowo-wiolonczelowej) w ramach tego cyklu. Dzięki dobrej akustyce i stylowemu wnętrzu jest to popularne miejsce dla imprez muzycznych i występów organowych.
Patronki Europy: Zarówno św. Brygida, jak i św. Elżbieta Hesselblad (szwedzka mniszka, która przywróciła zakonnice brygidek po II wojnie) ujęte są w scenografii ołtarza głównego, co podkreśla europejskie dziedzictwo tego miejsca. W tradycji katolickiej św. Brygida jest jedną z sześciu patronek Europy (obok św. Katarzyny Sieneńskiej, św. Elżbiety Węgierskiej itp.).
Symbolika bursztynowa: Kościół służy również propagowaniu polskiej tradycji bursztynniczej – obok ołtarza głównego znajdują się witraże bursztynowe; w krypcie św. Brygidy umieszczono korony z białego bursztynu; na ornat Maryi naniesiono bursztynowe motywy (70% światowego rynku bursztynowego jest z Polski). Ekspozycja bursztynowa czynna jest przez cały rok – turyści odwiedzający świątynię mogą oglądać bursztynowe elementy zabytku jako ciekawy przykład sztuki współczesnej nawiązującej do lokalnej tradycji rzemieślniczej .
Miejsce pamięci i Solidarności: Świątynia jest też pomnikiem Polaków walczących o niepodległość. Tablice i krzyże pamięci (opisywane wyżej) sprawiają, że zwiedzający poznają wiele tragicznych kart historii Polski. Z uwagi na pomoc okazaną strajkującym robotnikom, Bazylikę św. Brygidy nazywa się niekiedy „kościołem Solidarności” – odwiedzali ją liczni działacze opozycji, a dziś stanowi ważny punkt na mapie miejsc pamięci w Gdańsku.
Jak trafić do św. Brygidy i co warto wiedzieć przed wizytą?
Bazylika św. Brygidy w Gdańsku znajduje się w samym sercu miasta, przy ul. Profesorskiej 17 (80-856) na Starym Mieście.
Wystarczy kilka minut spaceru od Dworca Gdańsk Główny (ok. 10–15 min pieszo), a po drodze można zahaczyc o Bastion Solidarności czy Muzeum II Wojny Światowej.
Na miejscu dostępny jest parking samochodowy oraz zatoczka dla autobusów turystycznych.
Godziny zwiedzania
Bazylika otwarta jest codziennie z wyjątkiem godzin Mszy św. Zwiedzać można:
poniedziałek–sobota: 10:00–18:30
niedziele: 13:30–18:30
Wejście jest odpłatne w formie cegiełki na utrzymanie świątyni i kontynuację prac przy
bursztynowym ołtarzu:
bilet normalny: 6 zł
seniorzy i studenci: 5 zł
dzieci: 3 zł
Przy wejściu dostępna jest bezpłatna broszurka informacyjna o historii i architekturze kościoła.
Zwiedzanie i zasady
Bazylikę można zwiedzać samodzielnie lub z przewodnikiem parafialnym (kontakt w kościele).
Obowiązuje kilka podstawowych zasad:
wyciszenie telefonu i zachowanie ciszy
odpowiedni strój (zakryte ramiona i kolana)
zakaz jedzenia, picia oraz wprowadzania psów
fotografowanie bez lampy błyskowej
Kościół jest miejscem modlitwy i wciąż pełni funkcję kościoła parafialnego, dlatego szacunek dla jego sakralnego charakteru to podstawa.
Kontakt i strona internetowa
Więcej informacji znajdziesz na oficjalnej stronie parafii: www.brygida.gdansk.pl. Tam też można sprawdzić aktualne wydarzenia, intencje mszalne czy szczegóły zwiedzania.
W razie pytań można zadzwonić na numer parafialny: +48 721 171 133 (ul. Profesorska 17). Zwiedzanie z przewodnikiem lub uczestnictwo we Mszy św. po angielsku (niedziele godz. 11:00) należy wcześniej uzgodnić z proboszczem.
Dlaczego warto odwiedzic kosciół św. Brygidy?
Bazylika św. Brygidy to nie tylko zabytek gotyckiej architektury, ale też przestrzeń, gdzie historia Polski i duchowość spotykają się w jednej, zachwycającej całości.
Wnętrze kryje witraże, ołtarze, organy, relikwie, tablice pamiętkowe i oczywiście słynny bursztynowy ołtarz. Wszystko to czyni z św. Brygidy jedno z najbardziej poruszających miejsc na mapie Gdańska.
Dobrze zorganizowane godziny otwarcia, klarowne zasady i duchowa atmosfera sprawiają, że to miejsce warto zobaczyć nie tylko raz.
Comments