Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie
- Damian Brzeski
- 27.09
- 8 minut(y) czytania
Jedyne w Polsce muzeum, które gromadzi nie zbroje, lecz słowa i dźwięki. W Pałacu Przebendowskich w Wejherowie „Pamięć – dziedzictwo – tożsamość” zamienia się w żywą opowieść Kaszub — od rękopisu „Remusa” po koncerty i multimedia. Skąd wzięła się ta wyjątkowa instytucja i jak zmienia współczesną kulturę regionu?
Wyobraź sobie miejsce, gdzie eksponatem jest… tożsamość. Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie łączy literaturę i brzmienia, archiwa i scenę, przeszłość i przyszłość. Jaki testament rozpalił ten projekt i dlaczego jego sercem jest pałac z pompejańskimi polichromiami?
Nie kolekcjonuje mebli ani zbroi — kolekcjonuje pamięć. Od daru Franciszki Majkowskiej po Konkurs im. Drzeżdżona, wejherowskie muzeum stało się strażnikiem kaszubskiej mowy i muzyki. Co sprawia, że przyciąga badaczy, twórców i… melomanów?
Kilka słów o tym, czym jest muzeum piśmiennictwa
Wyobraź sobie miejsce, które wymyka się definicji typowego muzeum regionalnego. Zamiast skupiać się na zbrojach czy meblach, koncentruje się na tym, co ulotne – na duchu i intelekcie regionu.
Takie właśnie jest Muzeum Piśmiennictwa Kaszubsko-Pomorskiego w Wejherowie, instytucja absolutnie unikatowa na kulturalnej mapie Polski.
Jej misja jest precyzyjnie określona: tam, gdzie inne placówki skupiają się na historii materialnej, ten wyjątkowy ośrodek gromadzi i chroni dziedzictwo niematerialne – skarby Kaszub i Pomorza utrwalone w słowie pisanym i muzyce.
To jedyna tego typu instytucja w kraju, która z taką pasją podeszła do literatury, stając się kluczowym strażnikiem tożsamości Kaszubów.
Ale nie myśl, że to tylko zakurzony magazyn pamiątek! Zgromadzone przez wiele lat działalności zbiory muzeum, liczące ponad 100 tysięcy eksponatów, to bezcenny kapitał dla badaczy.
Co ważniejsze, placówka tętni życiem. To prawdziwe centrum kulturalne i naukowe, gdzie spotykają się twórcy i historycy.
Działalność ośrodka opiera się na trzech potężnych filarach, zawartych w motcie „Pamięć – dziedzictwo – tożsamość”. Poprzez swoje zbiory i działania, instytucja nie tylko pielęgnuje pamięć, ale też aktywnie inspiruje nowe pokolenia.
Historia i misja muzeum
Każda wielka instytucja ma swój początek w marzeniu. Historia wejherowskiego ośrodka to fascynująca opowieść o determinacji i ludziach, którzy postanowili ocalić od zapomnienia kulturowy dorobek swojego regionu.
To kronika przekształcania idei w realne, tętniące życiem miejsce, które dziś jest czymś więcej niż tylko muzeum historii.
Powstanie muzeum i rola Franciszki Majkowskiej
Choć marzenia o placówce chroniącej dziedzictwo regionu kiełkowały w Wejherowie już w międzywojniu, trudne czasy nie pozwoliły na ich realizację.
Prawdziwy impuls do działania pojawił się po wojnie, gdy w 1956 roku powstał wejherowski oddział ZKP, skupiając wokół siebie grono oddanych regionalistów.
Prawdziwy przełom, który zamienił mgliste plany w konkretny projekt, nastąpił po śmierci Franciszki Majkowskiej, siostry wybitnego pisarza, Aleksandra Majkowskiego. Gdy zmarła 19 sierpnia 1967 roku, w swoim testamencie przekazała bezcenną kolekcję osobistą.
Ta kolekcja po Franciszce Majkowskiej – pamiątki po bracie, dzieła sztuki i dokumenty – stała się iskrą zapalną i stanowiła solidną podstawę przyszłego muzeum.
Dar Franciszki Majkowskiej, cenionej artystki, nadał idei realny kształt i stał się potężnym argumentem w rozmowach z władzami.
Wystarczy powiedzieć, że zaledwie miesiąc po jej śmierci, we wrześniu 1967 roku, miejscowy oddział ZKP uzyskał zgodę na pierwsze dwa pomieszczenia dla tworzonej placówki.
Wkład Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w utworzenie instytucji
Zrzeszenie Kaszubskie było prawdziwą siłą napędową całego przedsięwzięcia. Już na początku lat 60. jego członkowie, jak Adam Patok i Edmund Kamiński, organizowali pierwsze oddział ZKP ekspozycje, prezentując prywatne zbiory piśmiennictwa, by pokazać, jak bogate materiały czekają na zgromadzenie.
Wystawa „Prasa kaszubska” z 1964 roku jasno pokazała potencjał, jaki drzemie w pomyśle na tworzenie muzeum kaszubskiego.
Po otrzymaniu daru, oddział ZKP działał z niesamowitą determinacją. Powołano Społeczny Komitet Organizacyjny Muzeum Kaszubskiego.
Na jego czele stanął niestrudzony Edmund Kamiński, a w skład weszli kluczowi działacze kaszubscy: Mieczysław Baran, Irena Kamecka, Jerzy Kiedrowski, Miron Łukowicz i kompozytor Jan Trepczyk.
To właśnie ten komitet organizacyjny muzeum wziął na siebie trud, jakim było opracowanie projektu muzeum. Talent i zaangażowanie Edmunda Kamińskiego okazały się kluczowe. Finałem tych wysiłków, w których Edmund Kamińskiodegrał niepoślednią rolę, była uchwała z 31 lipca 1968 roku.
Działania Edmunda Kamińskiego i komitetu sprawiły, że muzeum rozpoczęło działalność 1 września 1968 roku. To był sukces, który zapoczątkował nową erę w organizacji muzeum kaszubskiego.
Paweł Labuda jako pierwszy kierownik muzeum
Na pierwszego kierownika nowej instytucji powołano Pawła Labudę. Stanął on przed arcytrudnym zadaniem przekształcenia oddolnej inicjatywy w profesjonalną placówkę.
Jego praca w pierwszych latach to prawdziwe fundamenty: intensywne gromadzenie zbiorów, ich katalogowanie i naukowe opracowywanie.
Pod kierownictwem Pawła Labudy ośrodek rozwijał się w błyskawicznym tempie. Już w 1968 roku profil placówki poszerzono o dziedzictwo muzyczne.
Doświadczony Paweł Labuda zarządzał również kluczowymi dla rozwoju instytucji przeprowadzkami – najpierw do większego lokalu, a w 1972 roku do pięknej willi.
W ramach swojej działalności muzeum pozyskało także dodatkowy budynek. To były lata, bez których dalszy rozwój nie byłby możliwy.
Michał Hinc – obecny dyrektor i kierunki rozwoju
Współczesne dzieje placówki to okres dynamicznego rozwoju. Warto tu docenić kadencję Tomasza Fopkego (ok. 2013-2023), który znacząco przyczynił się do budowania jej marki.
1 kwietnia 2023 roku stery przejął dr Michał Hinc.
Jego kadencja zbiegła się z obchodami 55-lecia instytucji. Zgodnie z najnowszymi danymi, funkcję dyrektora pełni obecnie Aleksandra Sielicka.
Każdy kolejny dyrektor wejherowskiego muzeum staje przed nowymi wyzwaniami, ale też inicjuje ambitne projekty, takie jak „Kaszubski Spichlerz Pamięci”.
Wszystkie te działania po wielu latach działalności muzeum doskonale wpisują się w jego niezmienną misję, którą podsumowuje hasło jubileuszu: „Pamięć – dziedzictwo – tożsamość”.
Siedziba muzeum: Pałac Przebendowskich i Keyserlingków
Siedziba muzeum piśmiennictwa to nie tylko adres, ale jeden z najważniejszych eksponatów – zabytek, którego mury są świadkami barwnej historii Pomorza. To właśnie tutaj, w historycznej rezydencji, dziedzictwo regionu znalazło swój dom.
Architektura i historia pałacu
Główna siedziba muzeum piśmiennictwa to nie byle jaki budynek. Pałac Przebendowskich i Keyserlingków to zabytek opowiadający o wielokulturowym dziedzictwie.
Budowę rozpoczął w 1767 roku Ignacy Franciszek Przebendowski, a ostateczny, neogotycki kształt nadał mu około 1875 roku hrabia Otton Archibald von Keyserlingk.
Architektura pałacu to prawdziwy ewenement – jego bryła nawiązuje do willi z południowych Włoch. Największą perełką są jednak unikatowe polichromie w stylu malarstwa pompejańskiego.
Po II wojnie światowej losy pałacu potoczyły się typowo. Przekazanie obiektu na potrzeby placówki w 1995 roku było więc aktem o symbolicznym wymiarze.
Imponujący Pałac Przebendowskich przestał być jedynie tłem, a stał się jednym z najważniejszych eksponatów. W jego wnętrzach muzeum znajduje się do dziś, będąc instytucją mieszczącą bezcenne zbiory regionalne.
Otoczenie muzeum: Park Miejski im. Majkowskiego
Pałac Przebendowskich jest sercem zabytkowego zespołu pałacowo-parkowego, znanego dziś jako Park Miejski im. Aleksandra Majkowskiego.
Park stanowi malownicze przedłużenie przestrzeni wystawienniczej. Dzięki rewitalizacji stał się ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców i turystów, gdzie odbywają się liczne wydarzenia kulturalne. To idealne dopełnienie wizyty w głównej siedzibie muzeum.
Zbiory literackie i piśmiennicze
Kolekcja placówki to prawdziwy skarbiec, dokumentujący bogactwo słowa pisanego na Pomorzu. To właśnie te zbiory piśmiennictwa stanowią fundament jej działalności, będąc bezcennym źródłem wiedzy dla badaczy.
Literatura kaszubska jako fundament kolekcji
Sercem i duszą kolekcji jest literatura Kaszubów. Obejmuje ona szeroki zakres piśmiennictwa, od samych jego początków aż po dziś.
W jej skład wchodzą bezcenne pierwodruki, kolejne wydania, a także wydawnictwa kaszubskie i tłumaczenia tekstów religijnych, które odegrały kluczową rolę w przetrwaniu języka.
Dział Rękopisów i Starodruków – najcenniejsze dokumenty
To tutaj przechowywane są prawdziwe skarby. Dział Rękopisów i Starodruków gromadzi najcenniejsze dokumenty.
W zbiorach znajdują się między innymi autografy i manuskrypty najważniejszych twórców. Zgromadzone tu starodruki i bogate zbiory piśmiennictwa kaszubskiego to bezcenne źródło wiedzy.
Dział Literatury i Prasy – książki, czasopisma i prasa regionalna
Ten dział to prawdziwa kopalnia wiedzy. Muzeum gromadzi literaturę nie tylko w języku kaszubskim i polskim, ale również niemieckim. Szczególnie cenna jest Kolekcja czasopism kaszubskich.
Te kaszubskie czasopisma regionalnesą niezastąpionym źródłem do badań nad życiem społecznym Pomorza. Organizowana jest tu także niejedna ekspozycja prasy kaszubskiej.
Dział Sztuki i Pamiątek po Pisarzach – spuścizna twórców kaszubskich
Chcesz spojrzeć na twórców z bardziej osobistej strony? Ten dział Ci to umożliwi. Na przestrzeni lat muzeum przejęło spuścizny wielu pisarzy i działaczy – nie tylko rękopisy, ale też dokumenty osobiste i fotografie.
Choć to nie jest jego główny profil, w kolekcji znajdują się także nieliczne zbiory etnograficzne, które trafiły tu jako część spuścizn.
Wystawa poświęcona Aleksandrowi Majkowskiemu
Stała wystawa poświęcona Aleksandrowi Majkowskiemu to absolutny obowiązek podczas zwiedzania. Ekspozycja pokazuje go nie tylko jako pisarza, ale też jako wizjonera i pioniera muzealnictwa.
Centralnym punktem wystawy są relikwie jego twórczości: oryginalny rękopis powieści „Żëcé i przigodë Remusa”. Muzeum posiada kopię manuskryptu do celów badawczych, co świadczy o jego naukowej randze.
Dziedzictwo muzyczne Kaszub
Muzyka to drugi, równie ważny filar tożsamości regionu. Zbiory muzeum w tym zakresie to nie tylko nuty i instrumenty, ale także dźwiękowe świadectwa minionych lat, utrwalone głosy twórców i melodie.
Dział Muzyki – dokumentacja i badania muzyki regionalnej
Dział Muzyki odgrywa kluczową rolę w misji placówki. W zbiorach znajdują się manuskrypty kompozytorskie, nuty, a także bogate archiwum audiowizualne, w tym cenne nagrania audycji radiowych.
Działalność ta dokumentuje zarówno tradycję, jak i to, czym jest współczesna muzyka regionu, utrwalając spuściznę twórców takich jak kompozytor Zygfryd Strzebrakowski.
Edukacja, multimedia i działalność kulturalna
Placówka to nie tylko strażnik przeszłości, ale także aktywny uczestnik teraźniejszości. Poprzez szeroko zakrojoną działalność, ośrodek tętni życiem, inspiruje i uczy, stając się ważnym centrum na mapie kulturalnej Pomorza.
Dział Oświatowo-Audiowizualny – edukacja i prezentacje multimedialne
To prawdziwe serce misji edukacyjnej. Dział Oświatowo-Audiowizualny opracowuje i prowadzi bogatą ofertę lekcji, warsztatów i zajęć dla dzieci i młodzieży, tworząc nowoczesne, multimedialne prezentacje.
Koncerty w muzeum – promocja muzyki kaszubskiej i klasycznej
Pałac Przebendowskich to nie tylko ciche sale, ale również tętniąca życiem sala koncertowa. Dzięki doskonałej akustyce regularnie organizowane są tu koncerty przyciągające miłośników muzyki z całego regionu.
Ogólnopolski Konkurs Prozatorski im. J. Drzeżdżona
Instytucja od lat jest organizatorem jednego z najważniejszych wydarzeń literackich – Ogólnopolskiego Konkursu Prozatorskiego im. Jana Drzeżdżona. Konkurs odgrywa nieocenioną rolę w promowaniu współczesnej twórczości.
Muzeum prowadzi działalność wydawniczą, publikując między innymi utwory laureatów.
Wystawy czasowe – tematyka i znaczenie dla regionu
Wystawy czasowe to jeden z filarów działalności programowej, pozwalając na dynamiczne prezentowanie kolekcji.
Regularnie organizowane są tu wystawy literatury kaszubskiej, które cieszą się dużym zainteresowaniem i pozwalają na nowo odkrywać zabytki kultury kaszubskiej.
Znaczenie muzeum dla kultury kaszubskiej
Działalność muzeum piśmiennictwa ma wymiar znacznie szerszy niż tylko gromadzenie eksponatów. To instytucja misyjna, która od dekad pełni kluczową rolę w procesie ochrony i rozwoju unikalnej tożsamości kulturowej.
Rola muzeum w zachowaniu języka i tożsamości Kaszubów
Podsumowując, można śmiało stwierdzić, że jest to najważniejsza na świecie instytucja dedykowana ochronie dziedzictwa Kaszubów. Przez wszystkie lata działalności muzeum pełni ono funkcję kotwicy tożsamościowej.
Chroniąc materialne dowody istnienia języka i wspierając jego żywotność, jest nie tylko strażnikiem pamięci, ale także inkubatorem przyszłości. Kluczowa jest tu ciągłość kolekcjonerska muzeum, zapewniająca ochronę dziedzictwa dla przyszłych pokoleń.
Informacje praktyczne
Planujesz wizytę? Świetny pomysł! Poniżej znajdziesz kluczowe informacje, które pomogą Ci zorganizować pobyt. Pamiętaj jednak, by sprawdzić aktualne dane na oficjalnej stronie internetowej.
Lokalizacja i dojazd do muzeum w Wejherowie
Adres głównej siedziby (Pałac): ul. Zamkowa 2a, 84-200 Wejherowo
Kontakt:
Telefon: +48 58 672 29 56, +48 58 736 18 21
E-mail: sekretariat@muzeum.wejherowo.pl
Strona internetowa: www.muzeum.wejherowo.pl
Komentarze