Lotnisko Gdynia-Kosakowo: Historia, funkcje i przyszłość lotniska w Gdyni

Czy lotnisko bez pasażerów może mieć znaczenie strategiczne? Gdynia-Kosakowo to miejsce, gdzie historia II wojny światowej splata się z nowoczesną obronnością, upadłe ambicje cywilnego portu spotykają się z przyszłością offshore i szkoleniami wojskowymi.

Sprawdź, dlaczego to ciche lotnisko wciąż budzi kontrowersje, emocje i… nadzieje.

1. Położenie i znaczenie lotniska w Gdyni

2. Historia lotniska Kosakowo w latach 1930–1945

3. Okres powojenny i funkcjonowanie 34. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (1950–1995)

4. Przekształcenia po 1995 roku i plany cywilne

5. Realizacja inwestycji lotniskowej w latach 2010–2014

6. Kwestia pomocy publicznej i decyzje Komisji Europejskiej

7. Wypadek lotniczy samolotu M-346 Bielik w 2024 roku

8. Obecne funkcjonowanie lotniska (2021–2025)

9. Perspektywy rozwoju i analiza rynku lotniczego

10. FAQ - wszystko o lotnisku w Gdyni w telegraficznym skrócie

Położenie i znaczenie lotniska w Gdyni

Lotnisko Gdynia-Kosakowo, znane również jako baza Babie Doły lub Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo (QYD), to obiekt o złożonej historii, położony na styku aglomeracji trójmiejskiej i wybrzeża Bałtyku. Od blisko wieku funkcjonuje ono na pograniczu sfery wojskowej i cywilnej.

Jego dzieje obejmują rozwój techniki lotniczej – od szybownictwa po nowoczesne samoloty odrzutowe M-346 Bielik – oraz zmiany geopolityczne w regionie: od niemieckiej okupacji, przez okres zimnej wojny, po współczesne uwarunkowania w ramach NATO i Unii Europejskiej.

Niniejszy raport przedstawia analizę historii i funkcjonowania tego miejsca. Opracowanie integruje aspekty techniczne, prawne i ekonomiczne, ze szczególnym uwzględnieniem procesu inwestycyjnego z lat 2007–2014 oraz katastrofy lotniczej z lipca 2024 roku.

Tekst stawia również pytania o przyszłość obiektu w kontekście dominacji portu lotniczego w Gdańsku oraz potrzeb obronnych kraju.

Historia lotniska Kosakowo w latach 1930–1945

Lokalizacja lotniska na Płaskowyżu Kępy Oksywskiej zapewnia korzystne warunki operacyjne, w tym podejścia znad morza wolne od przeszkód terenowych. Historia lotnicza tego miejsca sięga lat 20. XX wieku. Już w 1923 roku zorganizowano tu II Ogólnopolskie Zawody Szybowcowe.

W okresie międzywojennym teren ten, położony w pobliżu wsi Kosakowo, traktowany był jako lądowisko zapasowe dla lotniska w Rumi-Zagórzu, obsługując Aeroklub Gdański oraz lotnictwo wojskowe.  

Rozbudowa lotniska w czasie okupacji niemieckiej

Po zajęciu Gdyni we wrześniu 1939 roku, okupanci niemieccy dostrzegli potencjał tego rejonu dla Kriegsmarine i Luftwaffe.

W 1940 roku rozpoczęto budowę bazy badawczo-szkoleniowej. Prace budowlane przyśpieszyły w 1943 roku, kiedy to wylano betonowe pasy startowe.

Do utwardzania nawierzchni wykorzystywano m.in. gruz z rozebranych budynków w Kosakowie. Infrastruktura powstawała przy udziale przymusowych robotników i jeńców wojennych.

Funkcjonowanie ośrodka badawczego torped

Baza, znana jako Hexengrund (Babie Doły), była ściśle powiązana z ośrodkiem badawczym torped – Torpedowaffenplatz (TWP) Gotenhafen-Hexengrund. Testowano tu nowoczesne uzbrojenie morskie i lotnicze, w tym torpedy akustyczne.  

Na wodach zatoki wybudowano torpedownię, połączoną z lądem kolejką. Lotnisko służyło jako baza dla samolotów torpedowych (m.in. Heinkel He 111, Junkers Ju 88), które wykonywały zrzuty ćwiczebne.

Procedura testowa obejmowała start z podwieszoną torpedą, zrzut do wody oraz odzyskanie torpedy przez jednostki pływające w celu analizy parametrów.

Ewakuacja i koniec działań wojennych

Wiosną 1945 roku lotnisko pełniło funkcję punktu ewakuacyjnego w ramach operacji Hannibal. Drogą morską i lotniczą wywożono stąd rannych i ludność cywilną.

Ostatnie jednostki niemieckie opuściły bazę w nocy z 5 na 6 maja 1945 roku, tuż przed zajęciem terenu przez wojska radzieckie, które stacjonowały tam do 1947 roku.

Okres powojenny i funkcjonowanie 34. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (1950–1995)

Po przejęciu obiektu przez polskie władze wojskowe, konieczna była modernizacja pod kątem lotnictwa odrzutowego. W 1951 roku Minister Obrony Narodowej wydał rozkaz o sformowaniu 34. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego.

W latach 50. przeprowadzono prace inżynieryjne, powiększając teren lotniska i budując betonowy pas startowy o wymiarach 2500 na 60 metrów na kierunku 13/31, co umożliwiło operacje maszyn odrzutowych.  

Historia i wyposażenie 34. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego

• PLM (JW 3651) pełnił kluczową rolę w obronie powietrznej wybrzeża, chroniąc porty Trójmiasta i bazę Marynarki Wojennej. Jednostka ta przechodziła kolejne etapy modernizacji sprzętowej:

• Lata 50.: Samoloty tłokowe Jak-9P, następnie odrzutowe Lim-1 i Lim-2 (licencyjne MiG-15). 

• Lata 60.: Wprowadzenie myśliwców Lim-5 oraz pierwszych maszyn naddźwiękowych MiG-21PFM.  

• Lata 70.-90.: Eksploatacja zmodernizowanych wersji MiG-21MF i MiG-21bis, stanowiących trzon obrony do końca istnienia pułku.  

W latach 1962–1990 pułk podlegał Wojskom Obrony Powietrznej Kraju, będąc elementem systemu obrony Układu Warszawskiego.  

Infrastruktura techniczna bazy wojskowej

Baza w Babich Dołach funkcjonowała jako samowystarczalny garnizon. Wybudowano system rozproszonych stanowisk postojowych, schronohangary, zaplecze techniczne (Polowe Warsztaty Lotnicze) oraz składy paliw i uzbrojenia. Obiekt był strefą ściśle strzeżoną.

Przekształcenia po 1995 roku i plany cywilne

Zmiany ustrojowe i geopolityczne wymusiły restrukturyzację sił zbrojnych. 1 stycznia 1995 roku rozformowano 34. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, tworząc na jego bazie 1. Dywizjon Lotniczy Marynarki Wojennej.

Profil lotniska zmienił się z myśliwskiego na ratowniczo-rozpoznawczy. Wycofano samoloty MiG-21, a do służby weszły maszyny patrolowe PZL M28 Bryza oraz śmigłowce (W-3 Sokół, Mi-2, Kaman SH-2G). Obecnie obiektem zarządza 43. Baza Lotnictwa Morskiego.

Koncepcja utworzenia portu cywilnego

W pierwszej dekadzie XXI wieku samorządy Gdyni i gminy Kosakowo podjęły inicjatywę adaptacji lotniska wojskowego do celów cywilnych.

Planowano stworzenie portu obsługującego tanie linie lotnicze, czartery oraz General Aviation, co miało wspomóc rozwój turystyki i biznesu w regionie.

W 2007 roku powołano spółkę Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o.o., której udziałowcami zostały Miasto Gdynia i Gmina Kosakowo.  

Realizacja inwestycji lotniskowej w latach 2010–2014

Projekt sfinansowano ze środków publicznych samorządów. Łączne koszty inwestycji wyniosły ok. 91,7 mln PLN. Środki te przeznaczono na dostosowanie infrastruktury wojskowej do wymogów lotnictwa cywilnego.  

Charakterystyka infrastruktury cywilnej

W ramach prac zrealizowano następujące obiekty:

• Terminal General Aviation: Budynek o powierzchni 3,9 tys. m² i kubaturze 21,3 tys. m³, wybudowany przez firmę Sport Halls za kwotę 20,9 mln PLN.  

• Budynek Lotniskowej Straży Pożarnej: Obiekt niezbędny dla zapewnienia bezpieczeństwa operacji cywilnych.  

• Infrastruktura towarzysząca: Modernizacja płyt postojowych, drogi dojazdowe, ogrodzenie.

Planowano instalację systemu ILS oraz obsługę samolotów kodu C (np. Boeing 737) w późniejszych etapach rozwoju.  

Kwestia pomocy publicznej i decyzje Komisji Europejskiej

W 2012 roku Komisja Europejska rozpoczęła badanie zgodności finansowania inwestycji z unijnymi zasadami pomocy publicznej. Przeprowadzono tzw. Test Prywatnego Inwestora, który miał wykazać, czy projekt jest uzasadniony ekonomicznie w warunkach rynkowych.

Decyzją z 11 lutego 2014 r. (nr 2014/883/UE, później zastąpioną decyzją 2015/1586) Komisja uznała finansowanie za niedozwoloną pomoc publiczną.

Główne argumenty dotyczyły braku rentowności projektu oraz duplikacji infrastruktury w obliczu bliskości portu lotniczego w Gdańsku.

Nakazano zwrot 91,7 mln PLN, co doprowadziło do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej spółki Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo w maju 2014 roku.  

Postępowania sądowe przed trybunałami UE

Samorządy zaskarżyły decyzję Komisji. Sprawa była rozpatrywana przez Sąd Unii Europejskiej oraz Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE).

• W 2017 roku Sąd UE uchylił decyzję KE, co zostało odebrane jako sukces władz Gdyni.

• Ostatecznie jednak, wyrokiem z 22 czerwca 2023 r. (C-163/22 P), Trybunał Sprawiedliwości oddalił odwołanie Gdyni i spółki, potwierdzając, że środki przekazane na budowę stanowiły nienależną korzyść ekonomiczną.  

Upadłość spółki i proces zbycia majątku

W trakcie likwidacji podejmowano próby sprzedaży majątku spółki.

W 2021 roku przetarg wygrała firma INBAP Intermodal, oferując 8,66 mln PLN, jednak transakcja nie doszła do skutku z powodu braku zgody władz lotniczych na zarządzanie lotniskiem współużytkowanym z wojskiem.

Ostatecznie infrastrukturę odkupiła Gmina Kosakowo za kwotę około 7,15 mln PLN, przejmując kontrolę nad cywilną częścią obiektu.  

Wypadek lotniczy samolotu M-346 Bielik w 2024 roku

Samolot M-346 Bielik (Leonardo) to dwusilnikowy odrzutowiec szkolenia zaawansowanego.

• Napęd: Dwa silniki Honeywell F124-GA-200.

• Osiągi: Prędkość maksymalna ok. 1090 km/h.  

• Przeznaczenie: Szkolenie pilotów samolotów bojowych (LIFT).

Okoliczności katastrofy i jej następstwa

12 lipca 2024 roku, podczas treningu do pokazów lotniczych z okazji 30-lecia Gdyńskiej Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej, doszło do katastrofy samolotu M-346. Pilot, mjr Robert Jeł, wykonywał manewry akrobacyjne na niskim pułapie.

Maszyna uderzyła w płytę lotniska i stanęła w płomieniach. Pilot zginął na miejscu, nie podejmując próby katapultowania się.  

W następstwie zdarzenia wstrzymano loty floty Bielików oraz odwołano pokazy lotnicze. Śledztwo w sprawie przyczyn wypadku prowadzi Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego.

Obecne funkcjonowanie lotniska (2021–2025)

Obecnie cywilną częścią infrastruktury zarządza gminna spółka Kosakowo Sport Sp. z o.o.(Dział Lotnisko).

Obsługa ruchu General Aviation

Lotnisko funkcjonuje w ograniczonym zakresie, obsługując ruch General Aviation (GA).

• Użytkownicy: Aerokluby, prywatne awionetki, śmigłowce.

• Organizacja ruchu: W godzinach aktywności cywilnej zapewniana jest służba informacyjna AFIS. Poza tymi godzinami przestrzeń kontroluje wojsko.  

• Stan prawny: Gmina Kosakowo nie planuje uruchamiania regularnych lotów pasażerskich, koncentrując się na szkoleniach i lotach prywatnych.

Lotnisko w Gdyni podczas Open'er Festival

Teren lotniska jest cyklicznie wykorzystywany jako miejsce organizacji Open'er Festival. Jest to jedna z największych imprez muzycznych w Europie.

• Logistyka: Wydzielana jest strefa festiwalowa, odseparowana od operacyjnej części wojskowej.

• Dostępność: Uczestnicy korzystają z dedykowanych wejść od strony Gdyni i Kosakowa. Uruchamiane są specjalne linie autobusowe oraz pociągi SKM .  

• Wpływ na działalność lotniczą: Podczas festiwalu przestrzeń powietrzna jest zamykana dla operacji innych niż związane z bezpieczeństwem imprezy.

Perspektywy rozwoju i analiza rynku lotniczego

Rynek lotniczy w regionie jest zdominowany przez Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy.

Zestawienie danych (2024):

• Port Lotniczy Gdańsk (GDN): Obsłużył rekordowe 6,7 mln pasażerów w 2024 roku. Posiada rozbudowaną siatkę połączeń (Wizz Air, Ryanair, LOT) oraz infrastrukturę cargo.

• Lotnisko Gdynia-Kosakowo (QYD): Brak regularnego ruchu pasażerskiego. Działalność ograniczona do lotnictwa ogólnego i wojskowego.

Prognozy wskazują na dalszy wzrost ruchu w Gdańsku (szacowane 7,3-7,4 mln pasażerów w 2025 r.), co ogranicza ekonomiczne uzasadnienie dla drugiego portu pasażerskiego w bliskiej odległości.

Plany integracji transportowej (Północna Kolej Aglomeracyjna)

Istotnym elementem planowania przestrzennego jest projekt tzw. Północnej Kolei Aglomeracyjnej (PKA).

• Założenia: Budowa i modernizacja linii kolejowej łączącej Gdynię z gminą Kosakowo, w tym budowa przystanku "Lotnisko Gdynia Kosakowo".

• Cel: Usprawnienie komunikacji dla mieszkańców północnych dzielnic Gdyni i gminy Kosakowo.

• Status: Inwestycja znajduje się na liście rezerwowej projektów, a jej realizacja zależy od pozyskania finansowania i porozumienia samorządów.

Kierunki rozwoju: offshore wind i obronność

Przyszłość lotniska w Kosakowie rysuje się w specjalizacji innej niż masowy przewóz pasażerów:

1. Sektor Offshore: Możliwość wykorzystania lotniska jako bazy śmigłowcowej dla obsługi farm wiatrowych na Bałtyku (transport techników, ratownictwo).

2. Obronność: Wzrost znaczenia 43. Bazy Lotnictwa Morskiego w systemie bezpieczeństwa państwa. Inwestycje w infrastrukturę wojskową (systemy nawigacyjne TACAN, modernizacje) potwierdzają strategiczną rolę obiektu.

Lotnisko Gdynia-Kosakowo, mimo niepowodzenia projektu komercyjnego portu pasażerskiego, pozostaje nadal ważnym elementem infrastruktury regionu.

Jego rola ewoluuje w kierunku bazy wojskowej o kluczowym znaczeniu strategicznym oraz lotniska obsługującego lotnictwo ogólne (General Aviation).

Historia obiektu, od czasów II wojny światowej po współczesne wyzwania prawne i operacyjne, odzwierciedla skomplikowane losy inwestycji publicznych na styku interesów lokalnych i centralnych.

FAQ - wszystko o lotnisku w Gdyni w telegraficznym skrócie

Poniżej znajduje się zestawienie najczęściej zadawanych pytań dotyczących statusu, historii oraz dostępności lotniska Gdynia-Kosakowo, przygotowane w celu wyjaśnienia wątpliwości podróżnych i mieszkańców.

1. Czy z lotniska Gdynia-Kosakowo latają tanie linie lotnicze (np. Ryanair, Wizz Air)? Nie, lotnisko nie obsługuje regularnych rejsowych połączeń pasażerskich i w najbliższej przyszłości nie planuje uruchomienia takiej działalności.

   
   

2. Kto może wylądować na tym lotnisku? Lotnisko jest dostępne dla statków powietrznych lotnictwa państwowego (wojsko, policja) oraz cywilnego General Aviation (prywatne awionetki, loty szkolne, biznesowe) po uzyskaniu wcześniejszej zgody zarządcy (PPR).

   
   

3. Dlaczego wybudowany terminal pasażerski stoi pusty? Komisja Europejska uznała finansowanie budowy przez samorządy za niedozwoloną pomoc publiczną, co wymusiło zwrot środków, upadłość spółki zarządzającej i zablokowało plany obsługi masowego ruchu pasażerskiego.

   
   

4. Jakie kody lotnicze posiada lotnisko w Gdyni? Lotnisko posługuje się kodem IATA QYD oraz kodem ICAO EPOK.

   
   

5. Czy na lotnisko dojeżdża pociąg SKM lub PKM? Nie, mimo istniejących planów budowy tzw. kolei na północ Gdyni, obecnie dojazd jest możliwy wyłącznie transportem drogowym (autobusy ZKM Gdynia, samochód).

   
   

6. Co wydarzyło się na lotnisku 12 lipca 2024 roku? Podczas treningu do pokazów lotniczych doszło do katastrofy wojskowego samolotu szkolno-bojowego M-346 Bielik, w której zginął pilot mjr Robert Jeł.

   
   

7. Do kogo należy teren lotniska? Teren jest własnością Skarbu Państwa w trwałym zarządzie MON, natomiast infrastrukturę cywilną (terminal, płyty postojowe) od syndyka wykupiła Gmina Kosakowo.

   
   

8. Czy można zwiedzać starą poniemiecką torpedownię widoczną z plaży? Nie, ruiny torpedowni na wodzie są w katastrofalnym stanie technicznym i wstęp na nie jest surowo wzbroniony ze względów bezpieczeństwa.

   
   

9. Jaka jest rola lotniska podczas Open’er Festival? Teren lotniska jest wynajmowany organizatorom festiwalu na budowę scen i miasteczka festiwalowego, a operacje lotnicze w tym czasie są wstrzymane lub mocno ograniczone.

   
   

10. Ile kosztowała budowa terminala General Aviation? Budowa samego budynku terminala kosztowała około 21 mln PLN, natomiast całość zakwestionowanych przez UE inwestycji wyniosła ponad 91 mln PLN.

    
    

11. Co oznacza nazwa "Hexengrund"? To niemiecki kryptonim bazy ("Czarci Jar") używany podczas II wojny światowej, gdy funkcjonował tu ośrodek badawczy Luftwaffe i torpedownia.

    
    

12. Czy lotnisko posiada system ILS do lądowania w mgle? Lotnisko wojskowe posiada systemy nawigacyjne (m.in. TACAN), jednak nie są one certyfikowane do obsługi cywilnych samolotów pasażerskich w takim standardzie jak w dużych portach komunikacyjnych.

    
    

13. Jakie są plany na przyszłość dla tego obiektu? Gmina Kosakowo planuje rozwój usług dla lotnictwa ogólnego (szkolenia, prywatne loty) oraz stworzenie bazy serwisowej dla morskich farm wiatrowych (offshore).

    
    

14. Czy wejście na teren lotniska jest ogólnodostępne? Nie, jest to teren czynnej jednostki wojskowej (43. Baza Lotnictwa Morskiego) i wstęp osobom postronnym jest zabroniony, poza wydzielonymi strefami podczas imprez masowych.

    
    

15. Czy lotnisko w Gdyni jest konkurencją dla Gdańska? Nie, Port Lotniczy Gdańsk całkowicie dominuje w regionie (ponad 6 mln pasażerów rocznie), a Kosakowo pełni funkcję lotniska dyspozycyjnego i wojskowego o zupełnie innej skali działania.